Home
 
Cursussen /rubriek/
streepjes

Leren > Cursus > Leren en Studeren > Actief Leren > Kritisch denken

Kritisch denken om de leerstof beter te begrijpen en onthouden

Actief leren

Kritisch denken betekent dat je onafhankelijk van anderen informatie analyseert en beoordeelt. Door kritisch te denken kun je beter leren. (waarom?) Het helpt je om de ideeën in de leerstof te begrijpen en te onthouden. Kritisch denken kun je leren.

Wat is kritisch denken?

Kritisch denken kan op verschillende manieren worden gedefinieerd. De belangrijkste elementen van de verschillende definities zijn:

Kritisch denken, hoe doe je dat?

Om kritisch te kunnen denken over een onderwerp moet je eerst kennis van zaken hebben. De beste volgorde is:

  1. Stel kritische vragen als prikkel om te leren.
  2. Lees doelgericht en bestudeer de leerstof.
  3. Denk kritisch over de nieuwe kennis, zoek naar antwoorden en vorm je een mening.

Stel vragen

Stel jezelf vragen bij het bestuderen van de leerstof, bijvoorbeeld:

Probeer de vragen zelf te beantwoorden, op basis van de informatie in de leerstof en informatie van andere bronnen.

Welke kritische vragen zinvol zijn verschilt sterk per vakgebied. Denk maar eens aan het vragen naar het bewijs van een stelling in de wiskunde en natuurwetenschappen, kunst en cultuur, psychologie, rechtsgeleerdheid of theologie.

Bij het bedenken van vragen kun je ook gebruik maken van de indeling in verschillende soorten vragen en van de praktische tips voor het bedenken van vragen bij de leerstof.

"I cannot teach anybody anything, I can only make them think."

Socrates.

Analyseer de argumentatie

Een andere benadering is het analyseren van de argumentatie van de auteur:

Je kunt de volgende structuur gebruiken om argumenten te analyseren:

Bij het kritisch analyseren van argumenten kan het nuttig zijn de volgende redeneringen te onderscheiden:

Inductie
Uit een beperkt aantal waarnemingen een theorie afleiden die de feiten verklaart. Inductieve argumenten ondersteunen een conclusie, maar er is geen zekerheid over de juistheid of nauwkeurigheid van de conclusie.

Deductie
Als de aanname juist is, moet de conclusie ook juist zijn. Een deductieve redenering biedt zekerheid, maar de vraag is natuurlijk: waar komen de aannames vandaan?

Oefening: in verkiezingstijd zegt een politicus dat we minder vreemdelingen in onze samenleving moeten toelaten, omdat er anders problemen ontstaan in de grote steden. Welke waarnemingen, feiten, logische gevolgtrekkingen, aannames, opinies en argumenten zouden ten grondslag kunnen liggen aan dit standpunt? Maak hiervan een visueel schema. Welke andere standpunten zijn mogelijk met betrekking tot de instroom van vreemdelingen? Hoe analyseer je die? Tot welk standpunt voel je je het meest aangetrokken? Waarom?

"Criticism is a misconception: we must read not to understand others but to understand ourselves."

E.M. Cioran.

Maak onderscheid tussen hoofdzaken en bijzaken

Een hoofdzaak is datgene wat je als onmisbare informatie ziet in een tekst. Je kunt de hoofdzaken in een tekst pas aangeven als je de tekst goed gelezen hebt en je begrijpt waar de tekst over gaat. Het verkennen van een tekst kan je al aanwijzingen geven. Wat de hoofdzaken zijn wordt mede bepaald door het doel waarmee je de tekst leest. Hoofdzaken kunnen zijn:

Bijzaken kunnen zijn:

Door onderscheid te maken tussen hoofdzaken en bijzaken kun je de relevante informatie selecteren en kun je het beter onthouden. Als je de hoofdzaken goed begrijpt en hebt verankerd in je geheugen, kun je de bijzaken en details makkelijker toevoegen, begrijpen en onthouden.

"Criticism should not be querulous and wasting, all knife and root-puller, but guiding, instructive, inspiring."

Ralph Waldo Emerson.

Oefening in kritisch denken

Een veelgebruikte truc in reclame is in te spelen op reëele diepe behoeften (bijvoorbeeld: vrijheid, rust, zekerheid, vriendschap) en daarmee een bepaald product te associëren.

Oefening: neem een televisiereclame in gedachten die je goed kent en denk er kritisch over na. Enkele suggesties:

De Socratische methode

De Griekse filosoof Socrates (470-399 voor Christus) was ervan overtuigd dat wijsheid in onze eigen ervaring verborgen ligt en dat je die kunt ontdekken door je eigen verstand te gebruiken. Hij heeft een methode aangereikt waarmee je kunt bepalen of een stelling juist is. De kern van de socratische methode is: kritische vragen stellen.

Je kunt de socratische methode toepassen in een tweegesprek, bijvoorbeeld in een discussie tussen twee opponenten of in een leergesprek tussen leraar en leerling:

Socrates gebruikte de methode bijvoorbeeld om een opponent vragenderwijs tegenstrijdige uitspraken te ontlokken, waarna het voor hem duidelijk was dat de opvattingen van de opponent geen stand hielden.

Verleg je grenzen

Kritisch denken is bij uitstek geschikt om je grenzen te verleggen. Stel jezelf vragen waarop je het antwoord niet direct weet. Treed buiten de voorgekauwde leerstof. Verken alternatieve modellen en opvattingen.

Maak een schema van je eigen argumentatie of denkproces. Stel ook daarbij kritische vragen. Zo kom je makkelijker op nieuwe ideeën en leer je beter nadenken. Een goed kritisch denker kan uitleggen wat hij denkt en hoe hij tot zijn oordeel gekomen is.

"Criticism is the disapproval of people, not for having faults, but having faults different from your own."

Source Unknown.

Links naar elders


Waarom helpt kritisch denken om beter te leren?

Kenmerken van kritische denkers

Levenshouding en persoonlijkheidskenmerken:

Benadering van vraagstukken:

"Some people are always critical of vague statements. I tend rather to be critical of precise statements; they are the only ones which can correctly be labeled 'wrong'."

Raymond Smullyan.

Volgende pagina: Samenvatting maken van de leerstof


Bron: www.leren.nl/cursus/leren_en_studeren/actief_leren/kritisch_denken.html

Copyright © 1999-2024 Applinet
Alle rechten voorbehouden
Colofon