Home
 
Cursussen /rubriek/
streepjes

Leren > Cursus > Management > Besluiten nemen > Denkhoeden van Bono

De zes denkhoeden van Edward de Bono

Besluiten nemen

Een goede werkvorm om samen tot het juiste besluit te komen, is de zes denkhoeden van De Bono. Dit is een denktechniek waarmee je vanuit verschillende perspectieven naar een vraagstelling of probleem kunt kijken. De theorie van deze methode is ontwikkeld door Edward de Bono. Het gaat uit van het idee dat mensen geneigd zijn problemen vanuit vaste patronen steeds op dezelfde manier te benaderen. Door de denkhoeden te gebruiken, worden deze denkpatronen doorbroken. De deelnemers worden geprikkeld om los te komen van hun vertrouwde manier van denken en het probleem eens op een andere manier te bekijken.

Denkhoeden, wat zijn dat?

De hoed is een metafoor voor het idee dat we ons mentale perspectief kunnen veranderen door een andere "hoed" op ons hoofd te zetten. Een denkhoed staat voor een manier van denken; je hebt een bepaalde pet op (een denkpet) en een rol om te spelen in een rollenspel. Er zijn zes hoeden en iedere kleur symboliseert een andere denktrant. Je kijk op een situatie hangt dus af van de hoed die je op hebt.

Dit zijn de zes gekleurde denkhoeden van De Bono:

Witte hoed

kale feiten en cijfers

Je gaat uit van objectieve informatie.

Rode hoed

gevoel en intuïtie

Je reageert emotioneel (vanuit de onderbuik; zonder een rationele reden te hoeven geven).

Zwarte hoed

negatief / pessimistisch

Je speelt advocaat van de duivel.

Gele hoed

positief / optimistisch

Je bekijkt het van de zonnige kant en zoekt naar kansen, mogelijkheden en voordelen.

Groene hoed

creatief

Je mag freewheelen in je manier van denken (vrij associëren, out of the box, alternatieven bedenken).

Blauwe hoed

beschouwend, controlerend

Je houdt het proces in de gaten, wijst de groep op een nieuw perspectief of een andere invalshoek

Wat houdt de methode in? Verdeel de denkende hoeden tijdens een vergadering. Elke deelnemer krijgt een hoofddeksel met een bepaalde kleur toegewezen, zet deze hoed op zijn hoofd en belicht de situatie vanuit de bijbehorende denkstijl (in plaats van zijn persoonlijke voorkeursstijl). De hoed staat dus voor een tijdelijke denkrol in het groepsproces, niet voor een karaktertrek. De deelnemers aan het groepsgesprek bejegenen elkaar met wederzijds respect. Elke denkwijze heeft zijn eigen unieke waarde voor de groepsdynamiek.

Het is prima om de denkrollen te verdelen en de metaforische denkhoeden met hun symbolische kleuren te laten voor wat ze zijn. De deelnemers hoeven niet echt gekleurde hoedjes op te doen en je kunt ze rustig laten liggen op de hoedenplank.

Witte denkhoed: objectieve feiten

Een deelnemer die de witte hoed op heeft is nog helemaal blanco en zoekt neutrale, objectieve en feitelijke informatie. Hij gebruikt cijfers en statistieken uit jaarverslagen en andere betrouwbare bronnen. Hij baseert zich het liefst op geverifieerd en onbetwistbaar feitenmateriaal dat zwart op wit staat. Hij analyseert de informatie, gebruikt logica en rationele argumenten.

Geheugensteuntje: wit is de kleur van een vel papier met cijfermateriaal.

Rode denkhoed: intuïtie en emotioneel denken

De drager van de rode hoed gaat op zijn gevoel af en vertrouwt op zijn ingevingen, instinct en intuïtie. De rode denker mag af en toe wat emotie tonen. Hij deelt zijn vermoedens, gevoelens, enthousiasme, twijfels en zorgen, voorkeuren en afkeuren, die hij niet met logische argumenten hoeft te onderbouwen. Hij mag een gevoelsoordeel uitspreken over een idee, zonder dit te kunnen beredeneren.

Geheugensteuntje: rood is de kleur van boosheid (een rood aangelopen gezicht, een rode waas voor de ogen hebben).

Zwarte denkhoed: kritisch

De drager van de zwarte hoed denkt kritisch en wijst op risico's, hindernissen en problemen. Hij reageert sceptisch, ziet vooral de nadelen van een plan en waarschuwt voor kwetsbaarheden en gevaren. Hij komt met mitsen en maren en trekt de haalbaarheid van een idee in twijfel. De zwarte denker speelt de sombermans, ziet overal belemmeringen en komt soms pessimistisch over. Dat wil niet zeggen dat hij altijd dwarsligt, want hij pleit voor risicomanagement en denkt actief mee over oplossingen en preventieve maatregelen om risico's te beheersen. De sombere inbreng zet de groep soms aan tot negatief denken.

Geheugensteuntje: zwart is de kleur van een uitvaart en rouw. De zwarte denker draagt ideeën ten grave.

Gele denkhoed: optimistisch

De drager van de gele hoed ziet de toekomst zonnig in, heeft een optimistische mindset en helpt de groep om te focussen op wat er wél mogelijk is in plaats van wat er niet mogelijk is. Hij is nieuwsgierig en ziet vooral de waarde en voordelen van een idee. De drager van de gele denkhoed is positief gestemd, hoopvol en ziet kansen en mogelijkheden die zich aandienen. Hij speelt de rasoptimist die altijd maar denkt dat alles kan. Hij denkt ondernemend en wil de groep in beweging zetten met zijn energieke ideeën.

De gele denker schiet soms door in opportunisme, maar doet dat met goede bedoelingen. Hij denkt constructief mee, komt met suggesties en voorstellen en wijst op de voordelen, de meerwaarde en opbrengst van de ideeën. Hij geeft energie aan de groep en inspireert tot positief denken.

Geheugensteuntje: geel is de kleur van zonneschijn, dat een warm en prettig gevoel geeft.

Groene denkhoed: creatief

Een deelnemer die de groene hoed draagt, denkt creatief en buiten de lijntjes. Hij mag vrij associëren, lateraal denken, nieuwe ideeën, mogelijkheden en alternatieven inbrengen die hopelijk tot groei en bloei komen. Hij zet de groep in beweging en streeft naar verandering en vernieuwing. Soms is zijn bijdrage provocerend en zet hij de groep ertoe aan ergens anders naar te kijken en een nieuw concept te overwegen. Door zijn creativiteit komt de groep soms tot een nieuw inzicht.

Geheugensteuntje: groen is de kleur van groeiende planten en van vruchtbaarheid.

Blauwe denkhoed: procesbewaker

De drager van de blauwe hoed is de neutrale dirigent, denkt overkoepelend en stuurt en bewaakt het denkproces. Hij let erop dat de hoeddragers zich aan de richtlijnen van hun rol houden. Hij stelt de doelen, regisseert het besluitvormingsproces, hanteert een agenda, vat samen en trekt conclusies. Zijn rol is afstandelijk en controlerend en lijkt op die van de voorzitter van een vergadering. De blauwe denker is de facilitator die bevordert dat de groep duidelijke beslissingen neemt.

Geheugensteuntje: blauw wordt vaak gebruikt om professionaliteit en vertrouwen uit te stralen, waardoor het een populaire keuze is voor de zakelijke kleding van een gezagsdrager.

Toepassingen van de werkvorm Denkhoeden van de Bono

Je kunt de werkvorm met de denkhoeden in allerlei situtaties toepassen waarin de verschillende soorten denken goed van pas komen, zoals:

Je zult merken dat het met de 6 denkhoeden makkelijker wordt om over te schakelen naar een andere manier van denken. Ineens begrijp je de argumenten van je collega bijvoorbeeld veel beter. Groot voordeel van deze werkvorm is ook dat iedereen zich volledig kan concentreren op één ding. Je hoeft je even niet bezig te houden met de andere denkstramienen. Bovendien heeft de techniek een groot strategisch belang. Doordat je een bepaalde pet op zet, kun je dingen denken en zeggen die je anders nooit zou hebben gezegd (bijvoorbeeld omdat je niemand wilt beledigen of omdat het je positie niet is).

Gebruik de techniek met de hoeden bij groepsgespekken zoals:

De denkhoeden gebruiken voor persoonlijke groei

Je kunt de denkhoeden van De Bono gebruiken om je eigen persoonlijke groei te stimuleren. Door verschillende denkhoudingen te gebruiken, kun je jezelf uitdagen om nieuwe dingen te leren en je grenzen te verleggen:

Andere manieren om de denkhoeden te gebruiken

Je kunt de gekleurde denkhoeden ook op andere manieren toepassen. Redeneer bijvoorbeeld allemaal vanuit dezelfde hoed van De Bono. Een grote investering die er al te rooskleurig uitziet... misschien goed om er samen eens met de zwarte hoed op naar te kijken. Of ligt er juist een impulsief plan op tafel? Dan kan de witte hoed voor wat tegenwicht zorgen.

Soms kun je tijdens een vergadering het gevoel hebben dat er veel is gezegd, er is veel kennis beschikbaar, er zijn veel argumenten over en weer gegaan, maar toch ontbreekt er nog iets. Je kunt er de vinger niet opleggen, maar de tijd voor het besluit lijkt nog niet rijp. In zo'n geval is het goed na te gaan vanuit welke denkhoed iedereen heeft geredeneerd. En welke denkhoeden zijn nog niet gebruikt? Vervolg de vergadering nu gericht vanuit de ontbrekende denkhoeden (lees: denkwijzen). Je zult zien dat het verhelderend werkt.

Oefening: reageer met de zes denkstijlen op het idee van de Denkhoeden

Stel je voor dat in je team het idee wordt besproken om met de denkhoeden van Edward de Bono te gaan werken. Zet (in gedachten) een voor een de zes denkhoeden op en bedenk wat jouw inbreng in de discussie zou zijn met die pet op.

Voorbeeld:

Voorbeeld: centraal kassasysteem of niet?

Tijd voor een ingrijpend besluit. Of we een centraal kassasysteem gaan invoeren voor alle aangesloten wijnhandelaren? Dat betekent dat elke winkel met hetzelfde kassasysteem van de centrale organisatie moet gaan werken. Aan tafel zitten het management van de winkelketen en vertegenwoordigers van de winkels.

Tijdens de vergadering besluit de voorzitter de denkhoeden van De Bono te verdelen. Iedereen krijgt - willekeurig - een hoed toegewezen. Na een onderbreking van tien minuten, waarin iedereen zich kan voorbereiden, vraagt de voorzitter om de reacties.

De rode hoed (gevoel en intuïtie) reageert geschrokken; een centraal kassasysteem is een inbreuk op de privacy in de winkel, op zo'n manier kan ALLES in de gaten worden gehouden. Bovendien is er NOOIT extra geld voor de veiligheid van de winkel en vooral het winkelpersoneel.

Vanuit de gele hoed (positief optimistisch) bezien is het een waardevolle investering. Het scheelt een hoop dubbel werk, dat levert geld op en daar kunnen weer andere dingen mee gedaan worden.

De zwarte hoed (negatief/pessimistisch) daarentegen ziet het als opportunisme van het management. Gaan de zaken zo goed, dat er zo'n investering kan worden gedaan? En moet er dan niet prioriteit aan een nieuwe bestelbus worden gegeven? Zonder bus kan er straks helemaal geen wijn meer worden bezorgd, en hoe zien de financiën er dan uit?

Degene met de witte hoed (kale feiten en cijfers) haalt de juiste cijfers boven tafel. Hoeveel investeringskapitaal is beschikbaar? Wat kost de investering? En wat gaat het opleveren?

De groene hoed (creatief) denkt aan een verhoging van het werkplezier. Niet meer dat gerommel met die oude kassa, maar een mooi, gelikt computersysteem. Het scheelt tijd in de winkel - meer aandacht voor de klanten - en het stimuleert om netjes en secuur te werk te gaan.

De blauwe hoed (beschouwend/controlerend) tenslotte bekijkt het proces. Wat komt er allemaal bij kijken om zo'n systeem te laten ontwikkelen en centraal in te voeren? Over wat voor periode hebben we het dan? Wie gaat dat proces begeleiden? Wie formuleren de specificaties van het nieuwe systeem? Kan er een pilot worden uitgevoerd?

Wie was Edward de Bono?

Edward Charles Francis Publius de Bono (geboren op 19 maart 1933 te Malta, overleden op 9 juni 2021) was een Britse arts, filosoof, psycholoog, adviseur en schrijver van meer dan 85 boeken (met name managementboeken) die in vele talen zijn vertaald. De Bono haalde een MA in de psychologie en fysiologie aan de Universiteit van Oxford. Daarnaast haalde hij een doctoraat in de geneeskunde bij het Trinity College in Cambridge.

De Bono bedacht lateraal denken: intuïtief en creatief, in plaats van logisch en stapsgewijs denken.

Literatuur

Volgende pagina: PMI


Bron: www.leren.nl/cursus/management/besluiten-nemen/denkhoeden.html

Copyright © 1999-2024 Applinet
Alle rechten voorbehouden
Colofon