|
Omgaan met macht | |
Inhoud: Machtsbronnen
Wat macht doet met een mens |
Het is vrijdag, half zes. Een beetje schemerig. Cees rijdt over de smalle weg van A naar B en moet plotseling afremmen voor drie fietsers. Ze fietsen naast elkaar en Cees kan niet inhalen zonder hun leven in gevaar te brengen. Cees is moe en eigenlijk ook niet zo’n aardige man, zeker niet vrijdagavond half zes. Hij toetert en gaat vlak achter de scholieren rijden. De jongelui geven geen krimp. Cees toetert nog eens, doet dan zijn raam open en roept dat ze opzij moeten. De jongelui geven geen krimp. Ze hebben veel plezier.
Cees is rijker, Cees is ouder, Cees is groter en Cees heeft een zwaarder vervoermiddel. En toch zijn deze jongelui nu machtiger. In veel situaties is macht niet afgeleid van geld of van je positie ten opzichte van de ander. Vaak ligt de machtsbron buiten jezelf en is bijvoorbeeld afgeleid van algemeen geldende normen en waarden.
De scholieren in het voorbeeld ontlenen hun macht aan de algemeen geldende norm dat we fietsers niet plompverloren van de weg rijden. Bovendien is die norm wettelijk vastgelegd.
Een baby ontleent zijn macht aan de allesoverheersende liefde van ouders voor hun kinderen maar ook aan zijn kwetsbaarheid. De norm is toch dat we zulke kwetsbare wezens beschermen.
Hindermacht is de macht om iets te verhinderen. Het is de macht van de burger die de aanleg van een rondweg wil voorkomen. Het is macht van een individu om de uitbreiding een varkensboer stil te leggen. Het is de macht van de buurman om te voorkomen dat jij een kippenhok bouwt.
Democratische macht is de macht van het getal, de macht van meeste stemmen tellen. Maar democratische macht is uiteindelijk wel gebaseerd op een afspraak. Wie de statuten opstelt van een stichting of de reglementen van een vereniging moet ook vastleggen hoe de besluitvorming plaatsvindt. En meestal kiezen we in onze samenleving voor een aanpak van ‘Meeste stemmen gelden’. Maar dat kan natuurlijk ook heel anders. Zo zullen de statuten van de voetbalclub Chelsea beslist zijn aangepast toen Roman Abramovitsj er voorzitter werd. Er is maar één stem die telt, en dat is de stem van de voorzitter, de stem van het geld.
Morele macht is de macht van ‘Dat kun je niet maken!’ Morele macht is gebaseerd op een norm die aanvaard wordt door zowel degene die de macht uitoefent als degene over wie de macht wordt uitgeoefend. Morele macht is de macht die Greenpeace uitoefent op regeringen om de jacht op walvissen te verbieden. De gedeelde norm is ‘walvissen zijn mooie en onschuldige dieren. En mooie en onschuldige dieren mag je niet doden.’ Je ziet dan ook direct dat als de ander die norm niet met je deelt, je machtsbasis wegvalt: ‘Hoezo, mooie en onschuldige dieren mag je niet doden?’
De macht die is gebaseerd op normen, waarden en wetten is vaak de macht van de machtelozen. Het is de macht van al diegenen zonder status, geld of een maatschappelijke positie. Maar ook van de medewerker die geschoffeerd wordt door een achteloze baas. Of van asielzoekers die op grond van wetten en verdragen uitgezet moeten worden maar door een doorgaans zeer gezagsgetrouwe dorpsgemeenschap tegen het gezag worden beschermd.
Voor de duidelijkheid. De macht van normen, waarden en wetten is natuurlijk niet uitsluitend het voorrecht van de machtelozen. Het is óók de macht van iedereen die het wetboek goed leest. Het is de macht van iedereen die de publieke opinie handig bespeelt.
De reikwijdte van macht die put uit normen en waarden is groot. Maar de toepassing ervan luistert nauw. De drie scholieren die Cees verhinderen om door te rijden vertrouwen erop dat Cees zich houdt aan de wet en dat hij de norm onderschrijft dat je als automobilist niet op een aantal scholieren inrijdt. Maar stel dat niet Cees achter het stuur zit maar Johnny, een 18-jarige jongen die een joint en een paar biertjes op heeft...
Zodra het gaat om zaken die de publieke opinie betreffen, is het bovendien belangrijk dat je je kaarten goed speelt. Bedenk voortdurend dat je je macht ontleent aan normen over goed en slecht. We vinden het in onze samenleving verwerpelijk als een sterkere partij een zwakkere, onschuldige partij schade berokkent. Dus zorg ervoor dat je de ander als sterk en machtig neerzet en jezelf als zwak en machteloos. Koester ook het onschuldige imago. Zeehondjes doen het dus altijd goed.
En word jij in je werk in de tang genomen door een partij die zich beroept op normen, waarden of wetten, zorg er dan voor dat je de procedures heel goed in acht neemt. En zorg ervoor dat je geen voeding geeft aan het beeld dat je tegenpartij zal willen oproepen, namelijk dat van de grote boze wolf. De directeur van Schiphol, Gerlach Cerfontaine, deed dat bijvoorbeeld heel knap. Hij slaagde er in Schiphol neer te zetten als slachtoffer van een groeiende economie en een zwalkende overheid.
Shell gaf ooit een goed voorbeeld hoe het niet moet. De oliemaatschappij besloot na lang wikken en wegen het olieplatform de Brent Spar af te laten zinken in plaats van schroef voor schroef te demonteren. Greenpeace kreeg daar lucht van en startte een campagne tegen Shell. Daarin zette de milieubeweging Shell neer als een arrogante multinational die zich niets aantrok van milieuregels en de winst heilig verklaarde. Natuurlijk had Shell in de voorgaande jaren Greenpeace ook voer gegeven voor deze strategie. Maar juist in deze zaak had Shell echter haar uiterste best gedaan om een milieuvriendelijke oplossing te vinden. Er bleef maar één oplossing over: slopen, moer voor moer.
Volgende pagina: Kracht als machtsbron
Bron: www.leren.nl/cursus/sociale-vaardigheden/macht/normen-waarden-wetten.html
Copyright © 1999-2024 Applinet
Alle rechten voorbehouden
Colofon