|
Omgaan met macht | |
Inhoud: Machtsbronnen
Wat macht doet met een mens |
De zoon van Hans wil dolgraag mee doen met het debatingteam van zijn school. Hans is controller bij een uitgeverij. Hij kent er een groot aantal redacteuren en hij kent de directie. Gert is de leraar Nederlands van zijn zoon. Hij heeft vijf manuscripten in de kast liggen. Hij ving bot bij alle uitgeverijen die hij aanschreef. Dat is bekend bij alle ouders en kinderen. En ook bij Hans. Gert beslist over de samenstelling van het debatingteam. Tijdens de rapportbespreking zegt Hans: ‘Als Marc in het debatingteam zou komen, kan ik natuurlijk nog wel eens een balletje opgooien bij de uitgeverij. Ik ben ervan overtuigd dat een van onze redacteuren je werk graag nog eens nader bekijkt...’
Schaarste als bron van macht is gebaseerd op pure economie. A heeft iets wat B wil en A ontleent daaraan macht over B.
Relatiemacht is de macht om bij andere belangrijke mensen een goed woordje te doen. Hoe meer belangrijke mensen je mag tutoyeren, hoe machtiger je bent.
De macht om iets op de agenda te plaatsen is vaak doorslaggevend in besluitvormingsprocessen. Bestuurders praten over datgene wat op de agenda staat. Natuurlijk: vaak plaatsen zij ook zaken op de agenda maar meestal worden ze daarin gesouffleerd door bijvoorbeeld lobbyisten of partijbonzen. En de ruimte op de agenda van bijvoorbeeld het kabinet is schaars. Wie ervoor kan zorgen dat jouw onderwerp daar op de agenda komt, heeft macht.
De macht om aan anderen toegang te verschaffen tot iemand die moeilijk bereikbaar is, noemen we toegangsmacht. Het is dezelfde macht die bijvoorbeeld een netwerkbeheerder heeft. Je staat bij het hek van iets heel begerenswaardig.
Deskundigheidsmacht is de macht die mensen hebben omdat zij iets weten of kunnen wat anderen niet weten of kunnen. Artsen hebben een grote mate van deskundigheidsmacht. Maar in een omgeving waar de meeste mensen analfabeet zijn, hebben mensen die kunnen schrijven deskundigheidsmacht.
Informatie is inmiddels een van de belangrijkste bronnen van macht. Wie weet wat de olieprijs de komende maanden gaat doen, heeft macht. Wie weet wat de volgende ochtend in de krant staat, heeft macht.
De macht die mensen hebben omdat ze weten hoe het verder moet met de groep noemen we visionaire macht. Je kunt visionaire macht het best omschrijven als de macht die iemand uitoefent op mensen die zitten te springen om een leider.
Wie veel geld heeft, kan macht uitoefenen op mensen die geld nodig hebben. Maar de macht van geld is vooral de macht die je kunt uitoefenen op mensen omdat je schaarse middelen kunt inzetten zoals deskundigheid en informatie.
De baby die we ten tonele voerden bij de inleiding heeft iets wat niemand anders deze vader kan geven: haar glimlach, haar tevreden gebrabbel als ze weer gaat slapen. Nu gebruikt ze die macht nog onbewust. Maar wacht maar tot ze iets ouder is. Laten we onder de macht van liefde ook maar de macht van het decolleté scharen. De bron van macht is dan niet de glimlach maar een wat laag uitgesneden jurk of trui. Het is de macht die mensen op elkaar uitoefenen op grond van de behoefte aan seks. En net als geld, tijd en ruimte op een agenda is seks schaars.
Schaarste is een wankele machtsbasis. Daarvoor zijn twee redenen. Zodra een ander hetzelfde biedt, neemt de schaarste af en komt jouw machtspositie in gevaar. En zodra de ander niet meer wil wat jij hebt, verdwijnt je machtspositie als sneeuw voor de zon. Wie zijn macht ontleent aan schaarste, moet dus goed kunnen onderhandelen. Maar op de allereerste plaats moet je zichtbaar bereid zijn om te dealen.
Macht die gebaseerd is op schaarste ontleen je aan de aanname van de ander dat je bereid bent om hem te geven waar hij behoefte aan heeft. De secretaresse van wie bekend is dat ze nooit, nooit, nooit inbreekt in de agenda van haar baas, kan geen macht ontlenen aan haar bevoegdheid. Degene die dat wél doet, kan die kaart af en toe uitspelen.
Dat dealen gebeurt maar zelden heel open en bloot. ‘Akkoord, als ik voor jou een kwartiertje vrijmaak bij Hans, zorg jij voor vrijkaarten voor mij en mijn vriendin.’ Nee, het gaat vaak wat omfloerster. ‘Jij regelt toch de kaartverkoop voor de personeelsvereniging? Ik zou zo graag eens met mijn vriendin naar Jungleboek gaan. Ik zal trouwens morgen nog even kijken of Hans volgende week niet ergens een kwartiertje heeft.’
Een risico dat je loopt wanneer je schaarstemacht uitoefent, is dat je relatie met de mindermachtige eronder lijdt. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als je iemand te lang aan het lijntje houdt. Om schaarstemacht met succes uit te kunnen oefenen moet je de ander dus af en toe wat geven. William Ury, een goeroe op het gebied van onderhandelen adviseert bijvoorbeeld om altijd een compromis te zoeken, ook al kun je rechtstreeks winnen.
Volgende pagina: Hiërarchie als machtsbron
Bron: www.leren.nl/cursus/sociale-vaardigheden/macht/schaarste.html
Copyright © 1999-2024 Applinet
Alle rechten voorbehouden
Colofon