Home
 
Cursussen /rubriek/
streepjes

Leren > Cursus > Sociale vaardigheden > Lastige mensen > Pessimisten

Omgaan met een pessimist

Lastige mensen

Pessimisten hebben negatieve verwachtingen van de toekomst. Hij lijkt soms een echte doemdenker en pessimisme kan doorslaan in sombere gevoelens. Toch zitten er ook positieve kanten aan zwartkijkerij. Wat kun je doen als je te maken hebt met een raspessimist in je omgeving?

Wat zijn kenmerken van pessimisme?

Pessimisme is in de eerste plaats een negatieve manier om voouit te blikken. Een pessimist is weinig hoopvol gestemd over de toekomst en houdt rekening met tegenvallers en tegenslag die in het verschiet liggen. Hij ziet teleurstellende scenario's en zorgelijke prognoses. Hij maakt zich ernstig zorgen over de toekomst en kan stevig somberen en catastroferen.

Onvermijdelijk wordt het daarmee voor veel mensen ook een sombere gemoedstoestand, een zwartgallige houding. De pessimist is een zuurpruim en ziet de toekomst donker in. Daarbij komt dat een weinig rooskleurig toekomstbeeld leidt tot overmatig piekeren, stress en in extreme gevallen overspannenheid of burn-out.

Om pessimisme beter te begrijpen, kunnen we het contrasteren met optimisme en realisme. Is het glas halfleeg of halfvol?

Een pessimist:

Een optimist:

Een realist:

Optimisme, realisme en pessimisme zijn onderdeel van een spectrum dat de mate van vertrouwen in de toekomst aangeeft. Dat vertrouwen heeft gevolgen voor het gevoelsleven, waardoor het een emotionele lading krijgt.

Voordelen en nadelen van pessimisme

Pessimisme is een houding en manier van denken die veel nadelen heeft, maar ook enkele voordelen.

Negatieve kanten van pessimisme

Pessimisme is een vorm van negativisme die we associëren met somberheid, negativiteit en demotivatie. Doordat een pessimist voortdurend uitgaat van het verkeerde en het ergste vreest, houdt hij rekening met veel problemen die op zijn pad kunnen komen. Hij is een doemdenker met zwartgallige toekomstvoorspellingen die het leven heel somber beziet. Daardoor ervaart de somberaar veel stress en kan hij ontmoedigd en teneergeslagen worden. Met alarmistische preken jaagt hij anderen schrik aan.

Positieve kanten van pessimisme

Er zitten ook positieve kanten aan pessimisme en heeft het zelfs een voordeel. Een pessimist is meestal goed voorbereid op wat er mis kan gaan. Uiteindelijk valt het resultaat vaak mee en kan de pessimist er positief op terugkijken.

Pessimisme wordt soms bewust opgeroepen en ingezet. Iemand met de zwarte denkhoed van Edward De Bono heeft bijvoorbeeld als tijdelijke denkstijl of denkrol in een groepsgesprek om een pessimistische inbreng te leveren. Hij denkt kritisch en wijst op risico's, hindernissen en problemen. Hij waarschuwt voor kwetsbaarheden en gevaren. De zwarte denker speelt de sombermans en ziet overal belemmeringen. Dat wil niet zeggen dat hij altijd dwarsligt, want hij pleit voor risicomanagement en denkt actief mee over oplossingen en preventieve maatregelen om risico's te beheersen.

Pessimisme wordt soms verward met defaitisme, fatalisme of moedeloosheid: je machteloos voelen en de hoop opgeven. Maar iemand die het ergste vreest, kan zich juist inzetten om narigheid te voorkomen. Waar de optimist zelfgenoegzaam achteroverleunt, handelt de pessimist juist proactief en preventief.

Als je je ergert aan een lastige pessimist, dan kun je daarvan misschien iets over jezelf leren met behulp van het kernkwaliteitenmodel. Bijvoorbeeld:

Hoe ga je om met een pessimist?

Als je het gevoel hebt dat je wordt meegesleurd in de droefgeestige denkwijze van een pessimist, kap het gesprek dan af en verander van onderwerp. Ga niet met een pessimist in discussie over zijn negatieve denkbeelden, maar stel er je eigen realistische verwachtingen tegenover. Vraag hem naar alternatieven of constructieve voorstellen.

Stel een aartspessimist liever geen open vragen als "Hoe gaat het met je?", maar zeg kortaf "goedemorgen" of "goedenavond".

Als leidinggevende een pessimistische medewerker serieus nemen

Ga ervan uit dat je pessimistische medewerker de beste bedoelingen heeft met zijn tegenwerpingen en waarschuwingen. Hij heeft misschien negatieve ervaringen uit het verleden en wil zijn team of organisatie behoeden voor een fiasco of afgang. Je medewerker wil graag gehoord worden en erkenning krijgen voor zijn constructief-kritische bijdrage. Pas als hij zich eenmaal gehoord voelt, zal hij openstaan voor een meer positieve zienswijze. Als je de leidinggevende bent van een pessimist, ga dan een constructief gesprek aan:

Als je zelf pessimistische trekjes hebt

Als je zelf wat zwaar op de hand bent en negatief gestemd, dan kun je twee dingen doen:

  1. Kijk eens vanuit een ander perspectief naar de situatie. Moet het nou echt zo slecht aflopen als jij vreest?
  2. Laat je door een negatieve toekomstverwachting niet zo somber stemmen. Aanvaard dat er dingen mis kunnen gaan, vertrouw op je probleemoplossend vermogen en veerkracht. Gebruik Rationele Effectiviteits Training om te voorkomen dat je sombere gevoelens krijgt van negatieve toekomstverwachtingen.

Strategisch of verdedigend pessimisme

Met een pessimistische blik kun je prima presteren. Onderzoekster Julie Norem schreef hierover het boek ‘The Positive Power of Negative Thinking’ (2002). Door grondig na te denken over het somberste scenario, kun je jezelf goed voorbereiden. Zij noemt dit idee strategisch pessimisme, anderen noemen het defensief pessimisme (Engels: expect the worst, prepare for the worst).

Maak jij je zorgen over wat er allemaal mis kan gaan? Of heb je last van faalangst? Probeer dit dan niet te onderdrukken met geforceerd positief denken, maar diep je zorgen juist verder uit. Analyseer je negatieve gedachtes en gevoelens grondig. Welke rampspoed kan je overkomen? Wat is het ergste dat er kan gebeuren (worstcasescenario)? Maak je zorgen concreet en realistisch.

Ga vervolgens verder met een meer constructieve benadering, waarbij je praktische oplossingen bedenkt. Zo kun je op tijd de nodige maatregelen nemen om te anticiperen op gevaar en de somberste scenario's te voorkomen. Op deze manier is pessimisme een copingstrategie die beschermt tegen teleurstelling.

Hoe kun je optimistischer worden?

Hoogleraar experimentele gezondheidspsychologie Madelon Peters beschrijft twee oefeningen om een optimistischer mindset te krijgen.

1. Visualiseer een positieve toekomst

Stel je een toekomst voor waarin je kerngezond bent en volop tijd hebben om je talenten te ontwikkelen. Visualiseer dit beeld elke dag, twee weken lang. Studenten die dit in een onderzoek van Peters deden bleken daarna een stuk optimistischer.

2. De "drie goede dingen"-methode

Sluit elke dag af door stil te staan bij drie goede dingen die je die dag zijn overkomen. Sta even stil bij de positieve gevoelens als vreugde en dankbaarheid die je hierbij ervaart.

Bronnen

Varia

Pessimisme komt van het Latijnse woord pessimum en betekent het ergste of het slechtste.

Volgende pagina: Omgaan met een klager.


Bron: www.leren.nl/cursus/sociale-vaardigheden/lastige-mensen/pessimist.html

Copyright © 1999-2024 Applinet
Alle rechten voorbehouden
Colofon