 |
||
|
 |
|||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
 | Gerelateerde Cursussen |
Nee zeggen | |
Nee zeggen, een verzoek weigeren, een uitnodiging afslaan of ergens voor bedanken is lastig. Hoe komt dat toch? In deze korte online cursus vind je meer over hoe dat komt en vooral wat je eraan kunt doen. Als je eenmaal goed 'nee' kunt zeggen is dat niet alleen voor jezelf heel prettig maar ook voor anderen.
Herken je de volgende situatie? Een dakloze vraagt om een euro voor het slaaphuis. Je voelt er niets voor en zegt: 'Nee, dank u.' Kan het gekker? Je bedankt hem voor de mogelijkheid die hij je biedt hem een euro te geven. Heel vaak verpakken we de boodschap 'nee' in een wolkje onzin. Maar vaker nog zeggen we gewoon geen 'nee'. Je hebt het razend druk en een collega vraagt of je nog even mee kunt denken met een nieuwe opdracht. Je zegt: 'OK, even dan.' Een van je medewerkers vraagt of hij iets eerder weg mag. Je zegt 'Overleg het even met je collega's' terwijl je weet dat zij het druk hebben. Let maar eens op: hoe vaak komt het voor dat iemand eenvoudig 'Nee' zegt? Gewoon 'nee', zonder excuses, zonder verzwakkende toevoegingen, zonder verklaringen. Kennelijk vinden we dat een kaal 'Nee' bot klinkt of onvriendelijk.
Nee zeggen is ook niet makkelijk. Hoe komt dat toch? Een aantal oorzaken
Een van de simpelste verklaringen voor dit verschijnsel is het feit dat we geneigd zijn anderen te willen behagen; het hen naar de zin te maken. Het is prettig als iemand je iets vraagt en je kunt daarin toestemmen. Het is onprettig om iemand iets te weigeren
Soms kwets je de ander door te weigeren. 'Nee' zeggen kan dan een pijnlijke situatie opleveren. Dit soort situaties doet zich bijvoorbeeld voor als de ander denkt je een plezier te doen. 'Wil je een likje van mijn ijsje?' Je walgt bij het idee maar je zegt geen 'nee'. Hooguit doe je net of je geen citroenijs lust.
Er zijn natuurlijk ook situaties waarin je niet kunt weigeren. De deadline komt angstig dichtbij. Je verhaal moet af. De hoogste baas loopt even binnen: 'Heb je even?' vraagt hij. Knappe jongen die dan 'nee' zegt.
'Wil je me alsjeblieft even helpen?' Wanneer gaat hij nou eens naar die cursus 'Word'? Het is alweer raak. Je collega heeft een probleem en inderdaad, jij hebt de oplossing. Je kunt toch best even helpen? Maar het is iedere keer hetzelfde: hij is te beroerd om naar een cursus te gaan en jij draait daar voor op. Nee zeggen levert ongetwijfeld een knetterende ruzie op. En wie heeft er nu zin in ruzie?
Het komt niet zo veel voor en toch ken je ongetwijfeld het gevoel: dit gaat niet goed komen. Ik kan het niet, ik wil het niet, ik doe het niet,. Maar waarom? Geen idee. Soms voelt het gewoon niet goed. En als je een verzoek weigert, is het handig om een excuus te hebben. En het antwoord 'ik weet niet, het voelt niet goed' is geen ijzersterk excuus.
In al dit soort situaties is er sprake van vormen van beleefdheid. Soms terecht. Vaak ook niet. De cultuur waarin je opgegroeid bent speelt een belangrijke rol. Japanners kennen allerlei verschillende uitdrukkingen voor 'nee' zonder het woord zelfs maar te noemen.
Nee zeggen past ook in veel functies slecht. Let maar eens op hoe secretaresses zich soms in allerlei bochten moeten wringen om een verzoek te weigeren. Veel functies hebben nu eenmaal een dienstbare component: verzorgenden, obers, helpdeskmedewerkers en verkopers. Klanten weten vaak perfect hoe zij dat uit kunnen buiten.
Ook je opvoeding kan een rol spelen. Wie van zijn ouders niet leert goed op te komen voor zijn eigen belangen, is in dit soort zaken in het nadeel.
Nee kunnen zeggen heeft alles te maken met assertiviteit.
Henk heeft pianoles bij de muziekschool in Hoogezand. Zijn leraar vraagt hem voor de halfjaarlijkse voorspeelavond. 'Gewoon, niets bijzonders, niet iets moeilijks.' Henk had zich na het debacle van de vorige keer heilig voorgenomen dit soort dingen niet meer te doen. Hij had er als een berg tegenop gezien. En hij kreeg gelijk: het was haast net zo vreselijk als hij had verwacht. Dit nooit weer, nam hij zich voor. Maar wat zegt hij als zijn leraar hem vraagt?
Misschien ken je dat gevoel: iemand vraagt je wat en je wilt het niet. En toch zeg je 'ja'. Je voelt je achteraf zo stom. Je zelfrespect krijgt een tikje. Soms heeft de ander overigens geen idee dat je eigenlijk veel liever had willen weigeren. 'Had dat dan gezegd.' hoor je dan later. Maar vaak weet de ander het best maar houdt gewoon even vol. Door 'ja' te zeggen verzwak je je gevoel van eigenwaarde. Nee zeggen daarentegen kan je positie aanzienlijk versterken. Nee zeggen is vaak een kwestie van zelfrespect.
Kennelijk heb je het recht om de ander wat te weigeren. Als je van dat recht gebruik maakt, onderstreep je je eigen positie. Bovendien straal je zelfverzekerdheid uit. Nee zeggen heeft alles te maken met assertiviteit.
In de periode 1970 - 1980 volgden veel Nederlanders assertiviteitstrainingen. Duizenden en nog eens duizenden mensen werkten in volkshogescholen aan hun assertiviteit. Het ging er lang niet altijd zachtzinnig aan toe. Zonder veel succes. Assertiviteit is nog steeds big business. Er zijn zelfs veel websites over assertiviteit.
|
Waarom zeg je ja? |
|
|
Wie assertief is, komt voor zichzelf op en houdt tegelijkertijd ook andermans belangen en gevoelens in het oog. Dat is nog niet zo eenvoudig. Je moet namelijk met twee dingen rekening houden: wat wil je zelf en wat wil de ander? Heb je alleen oog voor andermans belang en voor de relatie met de ander, dan noemen we dat subassertief gedrag. Heb je alleen oog voor je eigen belang dan kan dat ontaarden in agressief gedrag.
In situaties waarin de relatie met de ander onbelangrijk is kan agressief gedrag nog wel voorkomen. Het verkeer bijvoorbeeld. De fietser die de automobilist de huid vol scheldt doet dat in de overtuiging dat de hij met die automobilist geen relatie hoeft in stand te houden.
Wanneer we wel een relatie met de ander hebben vertonen we aanzienlijk meer subassertief gedrag. Het is zo gemakkelijk om die klus er maar even bij te doen omdat je de ander te vriend wilt houden. Het is zo gemakkelijk om bij een vergadering de ander zijn zin te geven omdat je denkt dat jouw mening er toch niet zo toe doet. Het spaart je een hoop spanning.
Toch is op den duur dat subassertieve gedrag voor niemand goed. In de eerste plaats niet voor jezelf. Wie alleen maar oog heeft voor andermans belang doet zichzelf tekort. Je krijgt niet de waardering die je verdient of je laat jezelf afschepen. Dat gaat knagen aan je zelfvertrouwen en zelfrespect.
Voor de ander heeft dat natuurlijk ook gevolgen. Hij krijgt weliswaar in eerste instantie zijn zin maar op den duur heeft ook de ander er last van. Iemand met weinig zelfvertrouwen en zelfrespect functioneert minder goed dan hij eigenlijk zou kunnen. Dat betekent dat ook de ander een verantwoordelijkheid heeft. Als een collega of medewerker subassertief gedrag moet je daar wat van zeggen. Je hebt als collega recht op iemand die voor zichzelf opkomt.
Je kunt alleen maar goed voor je eigen belangen opkomen als je die belangen kent, als je weet wat je wilt. Dat is niet iedereen in elke situatie gegeven.
Assertief gedrag (en dus ook nee zeggen) heeft alles te maken met duidelijkheid. Duidelijkheid tegenover de ander en vooral duidelijkheid tegenover jezelf. Wie zijn eigen doel goed voor ogen heeft, kan goed inschatten of het inwilligen van het verzoek daarbij past. En als dat inderdaad zo is, kan hij of zij gemakkelijk en van harte ja zeggen. Als het inwilligen van het verzoek niet past bij het persoonlijk doel, is het gemakkelijker om nee te zeggen.
Het begrip 'persoonlijk doel' klinkt wat zwaar. Dat is het lang niet altijd. Je doel voor de dag kan zijn het afmaken van een bepaalde klus die al heel lang op je bureau ligt. Maar het doel kan ook zijn om dit jaar een bepaalde omzet te realiseren. Dat lukt alleen maar als je alles wat daar niet rechtstreeks aan bijdraagt naast je neerlegt.
Het werkt bovendien preventief. Mensen die precies weten wat zij willen, stralen dat uit. Zij hebben veel minder last van verzoeken die niet in hun straatje passen dan mensen die geen idee hebben wat ze willen.
Om een verzoek gemakkelijk te kunnen weigeren helpt het als aan een aantal voorwaarden is voldaan. 'Nee' moet een redelijk antwoord zijn. Bijvoorbeeld omdat bedrijfsregels, wetten of taakomschrijving dat rechtvaardigen. Of omdat het verzoek niet strookt met je eigen drijfveren of prioriteiten. Of tenslotte omdat het gewoon niet kan.
|
Waarom zeg je nee? |
|
|
Het komt wel voor dat iemand je iets vraagt dat buiten je taakomschrijving valt. Is dat erg? Nee, normaal gesproken niet. Er is geen lulliger antwoord dan 'Sorry, dat staat niet in mijn functieomschrijving.' Wie samen in een bedrijf werkt aan het realiseren van goede resultaten laat zich over het algemeen niet belemmeren door een functieomschrijving. Maar toch zijn er tal van situaties waarin die functieomschrijving zo gek niet is. En natuurlijk zijn er wetten en bedrijfsregels waar je je aan moet houden. Als het verzoek strijdig is met die regels kun je eigenlijk niet anders dan weigeren. Dit zijn situaties waarin nee zeggen relatief makkelijk is. Je zegt: 'Nee, dat mag ik niet.'
Wanneer het verzoek strijdig is met je eigen drijfveren of prioriteiten moet je antwoorden met 'Nee, dat wil ik niet.' Dat is een stuk lastiger. Wie zijn doel goed voor ogen heeft, is in dit soort situaties wel in het voordeel: 'Nee, dat wil ik niet want ik wil vandaag per se die deadline halen.'
En tenslotte is er ook nog altijd het antwoord mogelijk 'Nee, dat kan niet.' Soms kan het ook gewoon niet anders. Soms is ja zeggen gewoon niet mogelijk.
Nicolien vraagt: 'Harry, kun jij morgen wat eerder komen? We moeten om negen uur die presentatie geven en ik wil graag zeker weten dat alles het doet?' Geen onredelijk verzoek, zeker omdat Harry medewerker audiovisuele hulpmiddelen is. Maar Harry kan niet. Hij begint deze week om tien uur en werkt door tot zeven uur. Zijn collega Geert begint om acht uur en is dus de aangewezen persoon. Er is echter een probleem met Geert: hij kan prima een overheadprojector klaar zetten, de krijtjes controleren en zorgen dat de vergaderruimte opgeruimd is maar met de beamer en de laptop kan hij niet overweg. Nicolien weet het zeker: als Geert dit moet doen, komt het niet goed.
Toch wil Harry weigeren. Hij heeft er geen zin in. Hij vindt het heerlijk om zich 's morgens nog even om te draaien als zijn vriendin naar haar werk moet. En trouwens, hij wil ook niet telkens opdraaien voor het feit dat Geert niet geschikt is voor zijn baan.
Een smoesje zou helpen: 'Het spijt me maar ik moet naar de tandarts om half negen.' Dat werkt prima heeft hij ontdekt. Maar dat smoesje heeft hij onlangs al eens gebruikt bij Nicolien. En bovendien, zo leert ze het nooit.
Er is hier maar één antwoord mogelijk: 'Nee'. Wat Nicolien ook meekrijgt van het antwoord van Harry, het moet duidelijk zijn dat Harry niet eerder komt. Begin dus geen ellenlange verhalen voordat je nee zegt.
Natuurlijk kan Harry volstaan met een ferm 'nee'. En heel waarschijnlijk zal Nicolien ook niet doorvragen. Juist omdat het antwoord zo kort is. Maar de relatie komt wel in de knel. Gewoon 'nee' vatten mensen agressief op. En Nicolien en Harry zijn collega's en moeten met elkaar samenwerken.
Een toelichting is dus meestal op zijn plaats. Wees echter ook dan kort van stof. 'Nee, het spijt me, ik heb daar helemaal geen zin in. Ik werk deze week van tien tot zeven en ik vind het veel te lekker om 's morgens wat uit te slapen. Je moet Geert hebben, die werkt van acht tot zes.'
Vaak is dit voldoende. Soms ook niet. Voor Nicolien hangt er veel van af. Zij wil per se dat Harry haar hierbij helpt. Ze dramt wat door. Nu wordt het moeilijk voor Harry. Het is zo verleidelijk om dan toch maar 'ja' te zeggen. Het is verreweg de gemakkelijkste oplossing. Hij krijgt een zeer dankbare blik van Nicolien en het scheelt hem het gezeur nu. Maar hij loopt het risico dat Nicolien tegen haar collega's zegt: 'Harry is een prima vent. Je moet soms even aanhouden maar hij doet alles voor je.'
Verzin geen nieuwe excuses maar hou voet bij stuk. En als Nicolien door blijft drammen kan Harry ook nog een einde aan het gesprek maken met een ik-boodschap: 'Ik vind het niet leuk dat je zo door blijft gaan. Ik ga verder met mijn werk.'
|
Waarschuwing |
| Een waarschuwing is hier wel op zijn plaats. Trap niet in de valkuil dat je voor de ander oplossingen gaat bedenken: maak van andermans probleem niet te snel jouw probleem! | |
Er zijn situaties waarin gewoon weigeren te kort door de bocht is. Jaap en René werken samen aan een belangrijk project. Ze hebben afgesproken dat René in de Herfstvakantie een tussenrapportage zal schrijven. Dat was voordat René een nieuwe vriendin kreeg: een onderwijzeres. René wil dus dolgraag juist die periode vrij zijn. Jaap zou dat op zich best van René over kunnen nemen maar hij heeft een vreselijke hekel aan schrijven. Gewoon 'nee' zeggen en daar een toelichting op geven is niet genoeg. Ze moeten nog een hele tijd samen aan dit project werken. In dat soort situaties kun je als het ware gaan onderhandelen. Wees duidelijk wat je wel en wat je niet wilt maar ook waar eventueel over te praten valt.
Dat begint met begrip tonen voor de situatie zonder dat je afwijkt van je oorspronkelijke weigering. 'Ik doe dat echt niet maar ik begrijp dat het heel vervelend is.' Vervolgens kun je gezamenlijk het probleem verkennen. 'Ik heb me heilig voorgenomen dat ik dit soort klussen niet meer doe dus dat doe ik ook niet. Maar ik wil best helpen. Zijn er geen andere oplossingen?'
Tenslotte kan je ook nog wat tijd kopen. 'Ik heb er absoluut geen zin in maar ik zal er even over nadenken. Ik kom er straks op terug.'
En tja, je leest deze cursus net te laat. Zojuist zei je 'ja' en nu zit je met de gebakken peren. Je kunt nog terug. Het is niet vreemd om op de ander af te stappen en te zeggen: 'Het spijt me. Ik heb er nog eens over nagedacht maar ik doe het niet.'
Nee zeggen is niet genoeg. In mondelinge, face-to-face-communicatie wordt maar een fractie van de complete boodschap gevormd door de letterlijke inhoud van de tekst. De toon waarop je het zegt, je mimiek erbij en de manier waarop je staat: dat zijn dingen die minstens zo belangrijk zijn als dat ene woordje 'nee'.
Je moet niet alleen 'nee' zeggen, je moet het ook uitstralen. Sta of zit rechtop, spreek duidelijk en probeer je handen niet te verstoppen achter je rug maar ontspannen langs je lichaam te laten hangen of op tafel te leggen. En, wend je ogen niet af maar kijk de ander aan.
|
Hoe zeg je nee? |
|
|
Tot zover is het allemaal theorie. Als je inderdaad vaker 'nee' wilt zeggen zul je deze theorie ook in de praktijk willen brengen. Begin als het even kan in een omgeving waar men je nog niet zo goed kent. Veel gedrag verloopt volgens vaste patronen. Als je gedurende langere tijd met elkaar omgaat, groei je in bepaalde gedragspatronen. Het is moeilijk om daaruit los te komen.
Let in vergaderingen eens op hoe mensen zich gedragen. Er zijn ongetwijfeld mensen waarvan je denkt: 'als ik het toch zo zou kunnen ...'. Bestudeer hun gedrag, doe eens wat handgebaren na, probeer eens te gaan zitten zoals zij zitten en gebruik eens wat van hun kenmerkende zinnetjes.
Soms hebben mensen last van het 'ze-zullen-wel-denken...' syndroom. Dat is meestal onterecht. Het is in zekere zin triest maar mensen denken niet zoveel na over wat anderen doen. Als je je echt heel anders gedraagt dan normaal zal men hooguit even fronsen. Laat je niet bij voorbaat belemmeren door wat jij denkt dat anderen zullen denken. Nee, draai het om. Probeer je eens voor te stellen hoe het voelt als je voor jezelf kiest.
Auteur: Wout Sorgdrager in opdracht van Leren.nl.
Leerzame websites over nee zeggen.
Assertiviteit | Rationele Effectiviteitstraining (RET) | |||
 | Je baas begrijpt je niet, je collega’s gaan er met jouw ideeën vandoor en anderen bepalen de agenda. Wat doe je eraan? Assertieve mensen komen op voor zichzelf, geven hun mening of uiten hun gevoel zonder zich schuldig, beschaamd of onzeker te voelen. |  | De Rationele Effectiviteitstraining (RET) is een methode om ongewenst gedrag of emoties van jezelf om te buigen naar meer effectief gedrag of effectievere emoties. Je kunt elke RET-situatie te lijf met het 8-stappenplan in deze cursus. | |
Bron: www.leren.nl/cursus/sociale-vaardigheden/nee-zeggen/
Copyright © 1999-2025 Applinet
Alle rechten voorbehouden
Colofon
